Argentinië staat bekend als het land van de cosmetische ingrepen. Marieke Aafjes, student sociale en politieke antropologie, besloot daarom ook onderzoek te doen naar dit fenomeen in Buenos Aires voor haar afstudeerscriptie. Beautyblog stelde haar een aantal vragen…
Waar komt je fascinatie vandaan en hoe ben je ertoe gekomen om juist dit deelonderwerp te onderzoeken?
Ik heb culturele antropologie gestudeerd aan de UvA en heb me altijd geïnteresseerd in de antropologie van het lichaam en lichamelijke expressie. Cosmetische chirurgie leek mij erg interessant vanwege de actuele groei en populariteit, zeker in landen als Brazilië en Argentinië. Ik vond het grote belang van uiterlijke schoonheid in Buenos Aires direct intrigerend, vanwege de schijnbare tegenstellingen tussen de langzaam optrekkende economie en zulke ingrepen die ik eigenlijk altijd als 'luxe' of 'elitair' had beschouwd.
Hoe lang heeft het onderzoek geduurd?
Ik heb van september 2004 tot februari 2005 onderzoek gedaan, en ben vorig jaar teruggegaan naar Buenos Aires om vervolgonderzoek te doen (met academische steun van de Latijns-Amerikanen faculteit der sociale wetenschappen in Buenos Aires, FLACSO) tussen juni 2006 en mei 2007.
Hoe heb je het onderzoek aangepakt?
Mijn onderzoek is hoofdzakelijk kwalitatief. Ik heb contact gezocht met chirurgen in verschillende privé-klinieken en publieke ziekenhuizen, interviews met hen en patiënten gehouden en observaties gedaan. Ook heb ik psychologische experts, sociale academici en mensen werkzaam in de Argentijnse showbusiness en de media gesproken. De kwantitatieve kant van het onderzoek is gebaseerd op internationaal beschikbare cijfers van cosmetische ingrepen per land, en enquêtes die gericht zijn op het soms aanwezige verband tussen het ondergaan van cosmetische ingrepen en het veel belang aan je uiterlijk hechten.
Wat kwam je aan bijzonderheden tegen tijdens je onderzoek?
In het begin was ik erg op zoek naar de vraag of patiënten gezien kunnen worden als 'zich aan de norm conformerende objecten', of juist als 'actief handelende subjecten'. Door intieme en persoonlijke gesprekken te voeren met mensen over o.a. de rol die uiterlijk speelt in relaties, heb ik gezien hoe moeilijk en onmogelijk het is te generaliseren. Toch ben ik kritischer geworden. Ik vind dat over het algemeen de 'normaalheid' van chirurgie te maken heeft met een tendens in de huidige maatschappij: natuurlijk mooi is bijna nooit meer mooi.
Wat is je eindconclusie?
Ik baseer mijn conclusie op iets dat heel duidelijk bleek uit veel gesprekken met inwoners van Buenos Aires: hoe mensen hun identiteit erg relateren aan hun uiterlijk. De waarheid dat 'je goed voelen' en 'er goed uitzien' elkaar wederzijds beïnvloeden, bestaat nu in een maatschappij waar men voor beide veel moet doen, hard moet werken, of veel kan consumeren.
Wat beoog je met dit onderzoek te bereiken en komt er een vervolg?
Het doel van mijn onderzoek is weer te geven hoe de schoonheidsbeleving, de identiteitsbeleving en de normaalheid van cosmetische chirurgie in Buenos Aires aan elkaar gerelateerd zijn. Een vervolg geef ik er inderdaad aan, maar niet in de academische sfeer.
Je bent zelf model, maar staat dit niet haaks op je gevoelens ten aanzien van de wijze waarop wij maakbare schoonheid omarmen?
Het is inderdaad wel ironisch, dat ik tot niet zo lang geleden ook bijverdiende 'met mijn uiterlijk', maar er zijn twee nuances: ten eerste, is maakbare schoonheid uiteindelijk toch iets anders dan hoe je er uitziet zonder cosmetische ingrepen. Ten tweede was modellenwerk slechts een goed betaald bijbaantje. Ik ben het niet eens met het dunne uiterlijke 'ideaal' waar ik dichtbij kom. Ik vind vollere vrouwen vaak veel mooier, maar daar ga ik niet voor in mijn gezonde, eigen lijf snijden. Oke, ik pas binnen de 'norm' maar wáár liggen die normen en waarom is het uiterlijk tegenwoordig zo belangrijk.
Veel mensen die schoonheid en haar perikelen onderzoeken zijn zelf vaak mooi. Zou er een verband zijn?
Het zou kunnen dat ik meer interesse in het onderwerp heb gekregen omdat ik de afgelopen jaren veel op mijn uiterlijk beoordeeld ben. Aan de andere kant, we worden allemaal in de maatschappij wel eens met ons uiterlijk geconfronteerd. Ik denk dat je bij welk onderzoek dan ook nieuwsgierig bent over hoe je tot een onderwerp komt. Als ik er relatief goed uitzie, zou je kunnen reageren zoals in mijn hypothetische voorbeeld, maar als ik er naar de norm juist slecht uitzie, kan het de andere kant op slaan en zouden mensen anders kunnen reageren. Eén chirurg zei lachend tegen me bij de eerste ontmoeting: "Oh je bent heel anders dan ik me had voorgesteld. Toen ik de woorden 'antropologe' en 'Nederlands' hoorde, zag ik een grote dikke boze feministe voor me die haar frustraties over de schoonheidsidealen op de cosmetische chirurgie wilde botvieren!"
Wat is jouw visie op de schoonheidsbeleving in ons eigen land?
Ik ben net terug van anderhalf jaar Argentinië, maar ik zie wel dat de Nederlandse nuchterheid deels 'overwonnen' is door de beauty & 'make me beautifyl'-hype, maar dat aan de andere kant juist ook veel Nederlanders het maar overdreven vinden en het proberen te relativeren. Ik vind het geweldig hoe Sunny Bergman in haar documentaire kritisch naar de schoonheidsindustrie en de invloed hiervan kijkt.
Online zijn beschrijvingen te vinden Marieke's onderzoek en haar persoonlijke ervaringen betreffende dit onderwerp op www.narcisa.com en www.beperkthoudbaar.info.
Lees ook:Dans je slank op vakantie
Lees ook:Spectaculair filmpje over borstvergroting
Lees ook:Wat vrouwen wensen in 2008
Lees ook:Vrouw wordt gelukkig van plastische chirurgie
Lees ook:Anna en Yvette centraal in Beauty & the Beast